CES-DUTH Νέα Ελληνική Νομική Σκέψη 1/2019
Πρόσβαση Τρίτων στο Ηλεκτρικό Δίκτυο: Ευρωπαϊκό και Εθνικό Δίκαιο
Ρουμπιές Κωνσταντίνος, ΜΔΕ Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Ενέργειας
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ CES-DUTH Blogspot
Παρουσιάζουμε σήμερα στη σειρά Νέα Ελληνική Νομική Σκέψη τη μελέτη του κου Ρουμπιέ Κωνσταντίνου με θέμα: Πρόσβαση Τρίτων στο Ηλεκτρικό Δίκτυο: Ευρωπαϊκό και Εθνικό Δίκαιο, που αποτέλεσε τη Διπλωματική του Εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ «Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Ενέργειας». Η Διπλωματική Εργασία, που εκπονήθηκε υπό την επίβλεψή μου, κατά την υποστήριξή της αξιολογήθηκε με υψηλότατη βαθμολογία και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της εξαιρετικής δουλειάς, που γίνεται τόσο από τους διδάσκοντες όσο και, κυρίως, από τους σπουδαστές του εν λόγω Μεταπτυχιακού Προγράμματος, την ευθύνη του οποίου έχει ο Τομέας Διεθνών Σπουδών της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ, που έχω την τιμή να διευθύνω.
ΜΔΧ
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε εθνικό επίπεδο συνιστά έναν κλάδο, ο οποίος παρόλο που εκκίνησε με την μορφή του μονοπωλίου, εντούτοις, έχει οδηγηθεί, μέσω των νομοθετημάτων που έχουν θεσπιστεί, στην πλήρη απελευθέρωσή του. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σταδιακή, εξελικτική απελευθέρωση της ηλεκτρικής αγοράς ενέργειας στο πέρασμα των χρόνων, η οποία επιτεύχθηκε με την έκδοση των Οδηγιών (και κατά συνέπεια των εθνικών κανόνων ενσωμάτωσής τους στις έννομες τάξεις των Κρατών-μελών). Ξεκινώντας, από τη σκοπιά του κοινοτικού νομοθέτη, σε επίπεδο Συνθηκών καθιερώνεται για πρώτη φορά μια πολιτική για την ενέργεια με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ το Δεκέμβριο του 2009, κάτι το οποίο καταδεικνύει την έως τότε ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο τομέας της ενέργειας με κανόνες παράγωγου δικαίου. Ειδικότερα, η Οδηγία 96/92/ΕΚ αποτέλεσε την πρώτη Οδηγία για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία μεταξύ των άλλων ρυθμίσεων προβλέπει την πλήρη απελευθέρωση του μονοπωλίου στον τομέα της παραγωγής ενώ παραχωρεί στα Κράτη-μέλη τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ τριών εναλλακτικών μοντέλων πρόσβασης στο δίκτυο, ήτοι της πρόσβασης στο δίκτυο κατόπιν διαπραγματεύσεων, της ρυθμιζόμενης πρόσβασης και της πρόσβασης στο δίκτυο με βάση το σύστημα του μοναδικού αγοραστή, με μεγαλύτερη απήχηση να βρίσκει το δεύτερο μοντέλο, το οποίο υιοθέτησαν δεκατρία από τα τότε δεκαπέντε Κράτη-μέλη. Επιπλέον, οι διατάξεις της Οδηγίας ρυθμίζουν τέσσερις συνολικά λόγους άρνησης της πρόσβασης, δύο υποχρεωτικούς και δύο προαιρετικούς, δηλαδή την έλλειψη επαρκούς δυναμικού και την εκπλήρωση υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας αφενός και την άρνηση καταβολής ανταλλάγματος και τη ρήτρα αμοιβαιότητας αφετέρου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε Κράτος-μέλος με το δίκαιό του δεν έχει τη δυνατότητα να ρυθμίζει επιπλέον λόγους, η βασιμότητα των οποίων όμως να στηρίζεται στις διατάξεις της Οδηγίας. Εν συνεχεία, εκδόθηκε η Οδηγία 2003/54/ΕΚ «σχετικά µε τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και την κατάργηση της οδηγίας 96/92/ΕΚ», η οποία εν αντιθέσει με την προηγούμενη Οδηγία, περιορίζει σε σημαντικό βαθμό τη διακριτική ευχέρεια των Κρατών-μελών και επιδιώκει την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας τόσο στο επίπεδο του βιομηχανικού όσο και του οικιακού καταναλωτή, ορίζοντας μάλιστα, ότι από 1.7.2007 όλοι οι πελάτες, συμπεριλαμβανομένων και των οικιακών πελατών πρέπει να θεωρούνται επιλέξιμοι. Θεσπίζεται υποχρεωτικά η ρυθμιζόμενη πρόσβαση ως το μοναδικό πλέον σύστημα πρόσβασης στο δίκτυο, πραγματοποιούμενη βάσει δημοσιευμένων και εκ των προτέρων εγκεκριμένων τιμολογίων (σύστημα «προληπτικού ελέγχου»), τα οποία υπόκεινται σε κανονιστικές ρυθμίσεις, εφαρμόζονται υπό ισότιμους όρους εφόσον έχουν προηγουμένως λάβει την έγκριση της ρυθμιστικής αρχής. Αν και μοναδικός λόγος άρνησης πρόσβασης στο δίκτυο μνημονεύεται η έλλειψη χωρητικότητας, εντούτοις μπορεί να θεμελιωθεί και σε άλλους λόγους, οι οποίοι προκύπτουν από το γενικότερο πνεύμα της Οδηγίας.. Σύμφωνα με την Οδηγία 2009/72/ΕΚ «σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενεργείας και για την κατάργηση της οδηγίας 2003/54/ΕΚ» η ρυθμιζόμενη πρόσβαση (Regulated Third Party Access) παραμένει ως το μοναδικό σύστημα πρόσβασης στο δίκτυο καθοριζόμενη από ένα σύστημα με δημοσιευμένα τιμολόγια, εκ των προτέρων εγκεκριμένων ενώ υπάρχει και πληθώρα νέων διατάξεων, οι οποίες σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις για την πρόσβαση των τρίτων το ηλεκτρικό δίκτυο, οδηγούν σε μια αρτιότερη και ενισχυμένη απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ως λόγος εξαίρεσης από την πρόσβαση προβλέπεται και πάλι μόνο «η έλλειψη χωρητικότητας» αν και γίνονται δεκτοί και άλλοι λόγοι, ενώ να αναφερθεί ότι και στις τρείς οδηγίες επειδή η πρόσβαση συνιστά τον κανόνα και η άρνησή της την εξαίρεση, η τελευταία πρέπει να αιτιολογείται δεόντως, να εφαρμόζεται με αντικειμενικά κριτήρια και να μη χρησιμοποιείται αυθαίρετα. Αναφορικά με το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, ο Νόμος 2773/1999 «Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας-Ρύθμιση θεμάτων ενεργειακής πολιτικής και λοιπών θεμάτων» ρυθμίζει την παραγωγή (ρυθμίζεται η απελευθέρωσή της), τη μεταφορά, τη διανομή και την προμήθεια ηλεκτρικού ρεύματος στην ελληνική επικράτεια κατά το σύστημα της κοινής ωφέλειας. Η Δ.Ε.Η. εξακολουθεί να παραμένει κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση ηλεκτρικής ενέργειας, με εξαίρεση τη διαχείριση του δικτύου μεταφοράς, έχει όμως υποχρέωση τήρησης ξεχωριστών λογαριασμών. Ο έλληνας νομοθέτης ρυθμίζει με τις διατάξεις του την «πρόσβαση του τρίτου», επιλέγοντας ως σύστημα πρόσβασης αυτό της «ρυθμιζόμενης πρόσβασης», δηλαδή της ex ante ρυθμιστικής παρέμβασης στα ηλεκτρικά δίκτυα, θεσπίζοντας εντούτοις Κώδικες για να επιτευχθεί η συγκεκριμενοποίηση των διατάξεων και να υπάρξει αρτιότερη και σχολαστικότερη ρύθμιση (όπως ο Κώδικας Διαχείρισης Του Συστήματος, ο Κώδικας Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας και ο Κώδικας Προμήθειας σε Πελάτες). Αναφορικά με την άρνηση πρόσβασης στο δίκτυο, δεν αποτυπώνονται ρητώς λόγοι, εντούτοις, λόγοι προκύπτουν έμμεσα από το νόμο και τους προαναφερόμενους Κώδικες (έλλειψη διαθέσιμου δυναμικού, εκπλήρωση υποχρεώσεων κοινής ωφέλειας, άρνηση καταβολής του ευλόγου ανταλλάγματος, τεχνικοί λόγοι). Ο Νόμος 3426/2005 αναφορικά με την «Επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας», περιέχει πληθώρα νέων διατάξεων που αφορούν την πρόσβαση των τρίτων επιχειρήσεων στο ηλεκτρικό δίκτυο, ώστε να λαμβάνει υπόψη δυο παραμέτρους: καθορίζει τους δικαιούχους οι οποίοι συνεχώς αυξάνονται και παράλληλα οριοθετείται ένα κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για την αποφυγή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Στο πλαίσιο αυτό εκδόθηκε ο «Κώδικας Διαχείρισης του Συστήματος και Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας», ενώ αν και προβλεπόταν η θέσπιση Κώδικα και για το Δίκτυο Διανομής και για το Δίκτυο Μη Διασυνδεδεμένων Νήσων, εντούτοις οι εν λόγω Κώδικες δεν εκδόθηκαν στο τότε προβλεπόμενο χρονικό διάστημα. Ο Διαχειριστής του Συστήματος μπορεί να αρνείται την πρόσβαση των δικαιουμένων στο Σύστημα, µόνο για λόγους εξάντλησης της ικανότητας φόρτισης του Δικτύου. Η άρνηση πρέπει να αιτιολογείται πλήρως ενώ μπορούν να θεμελιωθούν από το γενικότερο πνεύμα και γράμμα του νόμου και οι προαναφερόμενοι λόγοι, ως λόγοι άρνησης. Τέλος, ο Νόμος 4001/2011 «Για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις», ο οποίος ισχύει έως και σήμερα, αποτελεί τον βασικό νόμο για την οργάνωση, λειτουργία και πλήρη επίτευξη μιας απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και στην Ελλάδα, με τον οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία 2009/72/ΕΚ. Η χώρα μας επέλεξε το σύστημα της ex ante ρυθμιστικής παρέμβασης στα ηλεκτρικά της δίκτυα, μοντέλο πρόσβασης το οποίο συνυπάρχει με ένα καθεστώς κλαδικής ρύθμισης που σήμερα διασφαλίζεται από τη ΡΑΕ. Η εκ των προτέρων αυτή ρύθμιση έχει ανατεθεί στη ΡΑΕ και η πρόσβαση πραγματοποιείται με δημοσιευμένα τιμολόγια τα οποία εγκρίνει η εν λόγω Ανεξάρτητη Αρχή. Αναφορικά με την πρόσβαση στο Σύστημα Μεταφοράς, εγκρίθηκε και δημοσιεύθηκε ο νέος «Κώδικας Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας», ενώ δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά «Κώδικας διαχείρισης του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΔΔΗΕ)» και «Κώδικας Διαχείρισης Μη Διασυνδεδεμένων Νήσων». Οι εξαιρέσεις από την πρόσβαση, οι οποίες πρέπει να αιτιολογούνται πλήρως και να ερμηνεύονται στενά αναφέρονται στους αντίστοιχους Κώδικες και δε διαφοροποιούνται ιδιαιτέρως από όσους αναφέρθηκαν ανωτέρω. Πάντως, παρά το αναλυτικό, σαφές και ώριμο θεσπισμένο νομοθετικό πλαίσιο, πρέπει να αναφερθεί ότι στη χώρα μας, αν και υφίσταται τυπική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, εντούτοις η είσοδος νέων επιχειρήσεων στον κλάδο δεν έχει αποσπάσει σημαντικά μερίδια αγοράς, εξελίσσεται αργά, συναντώντας ουσιαστικά σημαντικά προβλήματα, κάτι το οποίο αποδεικνύεται από το υψηλότατο ποσοστό της ΔΕΗ στην «πίτα» της ενεργειακής αγοράς, η οποία συνεχίζει να κατέχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά.
Δες τη μελέτη εδώ
Ρουμπιές Κωνσταντίνος, ΜΔΕ Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Ενέργειας
kwstasroumpies@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου