CES-DUTH Νέα Ελληνική Νομική Σκέψη 1/2016
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών και η αποτελεσματικότητά της
Παναγιώτης Αργαλιάς, Δικηγόρος, ΜΔΕ στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους σκοπούς του CES-DUTH Blogspot είναι η ενθάρρυνση των νέων επιστημόνων (μεταπτυχιακών φοιτητών, υποψηφίων διδακτόρων, διδακτόρων) να προβάλλουν τη δουλειά τους και πάνω από όλα να την θέσουν στην κρίση της επιστημονικής κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζουμε τη μελέτη του κ Παναγιώτη Αργαλιά, υποψήφιου Διδάκτορα της Νομικής Σχολής ΔΠΘ στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με θέμα την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών και την αποτελεσματικότητα του νέου αυτού θεσμού, που δημιουργήθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας και αποτέλεσε μια από τις καινοτομίες της νέας Συνθήκης.
Σύμφωνα με το άρθρο 11 παρ. 4 Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης «πολίτες της Ένωσης, εφόσον συγκεντρωθεί αριθμός τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου, υπήκοοι σημαντικού αριθμού κρατών μελών, μπορούν να λαμβάνουν την πρωτοβουλία να καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, να υποβάλλει κατάλληλες προτάσεις επί θεμάτων στα οποία οι εν λόγω πολίτες θεωρούν ότι απαιτείται νομική πράξη της Ένωσης για την εφαρμογή των Συνθηκών». Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, έτσι, αποτελεί θεσμό πραγμάτωσης της συμμετοχικής δημοκρατίας, την οποία σέβεται και προωθεί η Ένωση, αφού κατά το άρθρο 10 παρ. 3 ΣΕΕ «κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στο δημοκρατικό βίο της Ένωσης. Οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πιο ανοιχτά και εγγύτερα στους πολίτες».
Ήδη έχουν περάσει περισσότερα από 4 χρόνια από την υιοθέτηση του Κανονισμού 211/2011, ο οποίος κατ’ ουσία, θεσπίζοντας τις σχετικές λεπτομερείς ρυθμίσεις, έθεσε σε λειτουργία το νέο θεσμό. Στο διάστημα αυτό περισσότερες από 20 ΕΠΠ έχουν εκδηλωθεί, γεγονός που επιτρέπει έναν πρώτο απολογισμό και εκτίμηση της αποτελεσματικότητας του θεσμού. Η θεματολογία των πρωτοβουλιών περιλαμβάνει θεσμικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα. Ωστόσο, αν και η θεματολογία είναι πλούσια, η επιτυχία των πρωτοβουλιών δεν είναι ικανοποιητική. Η μελέτη του κ Αργαλιά αφενός παρουσιάζει αναλυτικά και βήμα – βήμα τη λειτουργία (προϋποθέσεις, διαδικασία, συνέχεια) της ΕΠΠ, λειτουργώντας έτσι ως ένα χρήσιμο manual για μελλοντικές Πρωτοβουλίες και αφετέρου παρακολουθεί τις μέχρι σήμερα κατατεθείσες Πρωτοβουλίες Πολιτών, κατατάσσοντας αυτές σε επιτυχημένες και απορριφθείσες από την Επιτροπή, σε μια προσπάθεια διερεύνησης των αιτίων του μικρού αριθμού (μόλις 3) επιτυχημένων πρωτοβουλιών.
Ο κ Αργαλιάς συμπεραίνει ότι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία των Πολιτών, που έχει ως σκοπό να δώσει τη δυνατότητα επηρεασμού της νομοθετικής διαδικασίας της Ένωσης από τους ευρωπαίους πολίτες, αντιπροσωπεύει το πρώτο εργαλείο άμεσης δημοκρατίας με υπερεθνική αξία, καθόσον υιοθετήθηκε από την ΕΕ ως οντότητα, ενώ αναφέρεται μόνο στο πεδίο του παράγωγου (δευτερογενούς) δικαίου της ΕΕ. Εξάλλου, η μικρή μέχρι σήμερα αποτελεσματικότητα του θεσμού οφείλεται κατά τον συγγραφέα, μεταξύ άλλων, στα εξής: μεγάλος αριθμός ΕΠΠ έχουν απορριφθεί επειδή δεν εμπίπτουν στο πεδίο των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής, παρουσιάζονται αποκλίσεις μεταξύ των Κρατών-μελών σχετικά με τους όρους και τα προσωπικά δεδομένα που απαιτούνται για την εγκυρότητα των δηλώσεων υποστήριξης, δεν προβλέπεται συγκεκριμένη προθεσμία για την υποβολή μιας επιτυχημένης πρωτοβουλίας στην Επιτροπή, μετά την ολοκλήρωση της συγκέντρωσης των δηλώσεων υποστήριξης, η συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών δεν θεωρείται γενικά επαρκής ενώ παρουσιάζεται έλλειμμα ενημέρωσής τους για την ΕΠΠ και τις δυνατότητες που προσφέρει ο σχετικά νέος αυτός μηχανισμός.
Μιχάλης Δ. Χρυσομάλλης
Αναπληρωτής Καθηγητής Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Διευθυντής του Τομέα Διεθνών Σπουδών της Νομικής Σχολής ΔΠΘ
mchrysom@gmail.com
