ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ ή ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ;
Πρακτικά συνεδρίου, Κομοτηνή 3–4 Δεκεμβρίου 2019
(Σειρά Δημοσιευμάτων Digesta Nο 20 του ηλεκτρονικού περιοδικού Digestaonline)
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο τόμος αυτός αποτελεί τη γραπτή αποτύπωση των εισηγήσεων, όπως επικαιροποιήθηκαν στο διάστημα που διέρρευσε, στο συνέδριο με θέμα «Κράτος Δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: κεκτημένο ή ζητούμενο», που πραγματοποιήθηκε στην Κομοτηνή στις 3 – 4 Δεκεμβρίου 2019 από την Έδρα Jean Monnet της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης σε συνεργασία με τον Δικηγορικό Σύλλογο Ροδόπης. Το συνέδριο αφιερώθηκε στη μνήμη του Καθηγητή και Δικαστή στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Κρατερού Ιωάννου με την ευκαιρία της συμπλήρωσης είκοσι χρόνων από τον πρόωρο θάνατό του.
Σκοπός του συνεδρίου ήταν η διερεύνηση των αιτίων και της έκτασης που προσλαμβάνει σήμερα η «κρίση Κράτους Δικαίου» που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, σαράντα περίπου χρόνια από την ενσωμάτωση της αρχής στην έννομη τάξη της Ένωσης με την ρηξικέλευθη νομολογία του Δικαστηρίου και την τοποθέτησή της στο επίκεντρο της αξιακής ταυτότητας της ΕΕ από τον συντακτικό νομοθέτη της. Η αρχή του Κράτους Δικαίου, που λειτουργεί ως «αρχή ομπρέλα» περικλείοντας τυπικά και ουσιαστικά στοιχεία και επί μέρους αρχές, έχει αποκτήσει καθολικό χαρακτήρα, αφού υποχρεώνει σε σεβασμό της τόσο τα Θεσμικά Όργανα κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους όσο και τα Κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμφίβολα στο πλαίσιο ενός διήμερου συνεδρίου δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν όλα τα ζητήματα μιας πολύ-επίπεδης κρίσης. Άλλωστε, συναφή ζητήματα συζητήθηκαν στην ημερίδα με θέμα «Ο ευρωπαϊκός συνταγματισμός και η κρίση του», που διοργανώθηκε από την Έδρα Jean Monnet το Μάιο του 2018 στην Κομοτηνή, ενώ μια συνολική προσέγγιση του προβλήματος μπορεί να βρει κανείς στο συλλογικό έργο που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Έδρας με τίτλο «Η αρχή του Κράτους Δικαίου στην έννομη τάξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (Νομική Βιβλιοθήκη 2018). Ωστόσο, κατά γενική ομολογία, το αποτέλεσμα υπήρξε ικανοποιητικό. Αυτό δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς την συμβολή άξιων συναδέλφων, που με προθυμία αποδέχτηκαν την πρόσκλησή μας, μετακινήθηκαν στην Θράκη και παρουσίασαν υψηλότατου επιστημονικού επιπέδου εισηγήσεις και παρεμβάσεις. Τους ευχαριστώ όλους θερμά. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλουμε στον Ομότιμο Καθηγητή και επί σειρά ετών Πρόεδρο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης κύριο Βασίλειο Σκουρή και τον Ομότιμο Καθηγητή κύριο Στέλιο Περράκη, που ως συνεργάτες του Κρατερού Ιωάννου για πολλά χρόνια, μίλησαν για την προσωπικότητα και το έργο του εκλιπόντος, ενώ με τις καίριες παρεμβάσεις τους συνέβαλλαν στην ανάπτυξη ενός εξαιρετικά γόνιμου διαλόγου μεταξύ των συνέδρων.
Οι συμβολές που περιλαμβάνει ο τόμος αυτός μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο επιμέρους θεματικές. Η πρώτη αναφέρεται στην αξιακή ταυτότητα της Ένωσης και στο φαινόμενο της «οπισθοδρόμησης του Κράτους Δικαίου» σε Κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις προσπάθειες αντιμετώπισής της αλλά και στις επιπτώσεις της για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η δεύτερη θεματική ενότητα περιλαμβάνει συμβολές που διερευνούν την εφαρμογή της αρχής του Κράτους Δικαίου σε επιμέρους τομείς πολιτικής και δράσης της Ένωσης, ιδιαίτερα εκεί που παρουσιάζονται «γκρίζες ζώνες» στη διασφάλιση και προαγωγής του Κράτους Δικαίου.
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ - ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ
Η αξιακή ταυτότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Οικοδόμηση και χαρακτηριστικά
Δέσποινα Αναγνωστοπούλου
Η διασφάλιση του Κράτους Δικαίου στην ΕΕ: Η περίπτωση της Ουγγαρίας
Μιχάλης Δ. Χρυσομάλλης
Από την πολιτική πίεση στο δικαστικό εξαναγκασμό: η περίπτωση της Πολωνίας ως τομή στη διασφάλιση του Κράτους Δικαίου στην ΕΕ
Μανώλης Περάκης
Κρίση του Κράτους Δικαίου στα νεότερα κράτη μέλη της ΕΕ: η αποτελεσματικότητα της ενταξιακής διαδικασίας υπό αμφισβήτηση
Μαρία Σαπαρδάνη
Κλιματική αλλαγή και δικαστική προστασία στην ΕΕ. Εμπόδια και προσδοκία ενός ultimum remedium
Αστέρης Πλιάκος
Κρίση του Κράτους Δικαίου στην ΕΕ και αμοιβαία εμπιστοσύνη στον ΧΕΑΔ: τέλος εποχής;
Bιργινία Τζώρτζη
Οικονομική και Νομισματική Ένωση και Κράτος Δικαίου: δύο «ξένοι» στην ίδια έννομη τάξη;
Ρεβέκκα-Εμμανουέλα Παπαδοπούλου
Κράτος δικαίου και κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ: αναζητώντας ισορροπίες ανάμεσα στο σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των επιχειρήσεων και την αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς
Δημήτριος Βουγιούκας
Κράτος Δικαίου και θρησκευτικός πλουραλισμός στην Ευρώπη
Γιάννης Κτιστάκις
Μιχάλης Δ. Χρυσομάλλης, Καθηγητής, Έδρα Jean Monnet
Κοσμήτορας Νομικής Σχολής ΔΠΘ
mchrysom@gmail.com
